โครงการพัฒนาและการแปรรูปเพื่อยกระดับมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน OTOP สู่แพลตฟอร์มออนไลน์ บ้านโป่ง หมู่ที่ 13 ตำบลเชียงยืน อำเภอเชียงยืน จังหวัดมหาสารคาม

ผู้รับผิดชอบ ให้ข้อมูล : อ.ดร.รทวรรณ อภิโชติธนกุล

ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย : พันธกิจสัมพันธ์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นอย่างสร้างสรรค

แหล่งงบประมาณ : งบประมาณแผ่นดิน

กลุ่มเป้าหมาย : ชุมชน

พื้นที่ดำเนินงาน : บ้านหนองโป่ง ตำบล เชียงยืน อำเภอ เชียงยืน จังหวัด มหาสารคาม 44160

ระยะเวลาดำเนินงาน : 1 มีนาคม 2568 – 31 สิงหาคม 2568

วัตถุประสงค์โครงการ :
1. เพื่อส่งเสริมให้มีการพัฒนาอย่างยั่งยืนและยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชนให้ได้มาตรฐาน
2. เพื่อส่งเสริมช่องทางการตลาดในการจำหน่ายผลิตภัณฑ์ของชุมชน

กิจกรรมหลัก :
การฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการ การถ่ายทอดองค์ความรู้ในการฝึกปฏิบัติ การออกแบบตราสินค้า การออกแบบบรรจุภัณฑ์ ช่องทางการจำหน่ายสินค้า
-มีตราสินค้าของชุมชน
-มีบรรจุภัณฑ์ของตนเอง
-ได้ช่องทางการจัดจำหน่ายสินค้า ทั้งออนไลน์และอฟไลน์

จำนวนผู้เข้าร่วมโครงการ : 30 คน

งบประมาณที่ใช้ : 70,000 บาท

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น :
การแก้ไขแก้ปัญหาน้ำขุ่นให้ตกตะกอนใสแบบไร้สารเคมีได้อีกด้วย โดยการใช้ปูนขาวหว่านลงบ่อเลี้ยงปลา ร้อยละความสุขมวลรวม(GVH) ของครัวเรื่อน ที่เข้าร่วมโครงการ ร้อยละ 30
พัฒนาและออกแบบบรรจุภัณฑ์ รายได้เพิ่ม ร้อยละ 10
พัฒนามาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน ยกระดับผลิตภัณฑ์ชุมชน องค์ความรู้ 5

ผลกระทบต่อชุมชน/สังคม :
ด้านเศรษฐกิจ มีรายได้บนพื้นฐานของชุมชน และสามารถมีเงินทุนหมุนเวียนในระดับครัวเรือน
ด้านสังคม ลดความเหลื่อมล้ำในชุมชนโดยการพัฒนาชุมชนให้มีรากฐานที่ยั่งยืนสามารถพึ่งพาตนเองได้
ด้านการศึกษา ได้รับความรู้จากการฝึกอบรม และสามารถนำประกอบอาชีพได้
ด้านสิ่งแวดล้อม มีความเข้มแข็งเกิดขึ้นในชุมชน เพื่อนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน

การมีส่วนร่วมของนักศึกษา/บุคลากร :
การมีส่วนร่วมในขั้นการวางแผนโครงการ

คณาจารย์ เข้าร่วมประชุมกับผู้นำชุมชนและกลุ่มผู้ผลิต OTOP เพื่อสำรวจข้อมูลพื้นฐาน ความต้องการ และปัญหาของชุมชน

นักศึกษา ช่วยรวบรวมข้อมูลผลิตภัณฑ์ การตลาด และช่องทางจำหน่ายเดิม พร้อมวิเคราะห์ SWOT ของผลิตภัณฑ์ในพื้นที่

ร่วมออกแบบกิจกรรมพัฒนาและแปรรูป เช่น การออกแบบบรรจุภัณฑ์ การเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ และการพัฒนาแบรนด์

ความต่อเนื่องของโครงการ :
การสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างมหาวิทยาลัยและชุมชน เพื่อเป็นที่ปรึกษาด้านการผลิต การตลาด และการจัดการทางการเงินอย่างต่อเนื่อง

การจัดตั้งทีมอาสานักศึกษาพัฒนา OTOP Online ทำหน้าที่ให้คำแนะนำแก่กลุ่มผู้ผลิตในด้านการดูแลเพจ การอัปเดตข้อมูลสินค้า การถ่ายภาพ และการสร้างเนื้อหาประชาสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ

การพัฒนาผลิตภัณฑ์รุ่นใหม่ (Product Innovation) โดยร่วมกับกลุ่มแม่บ้านและเยาวชนในพื้นที่ เพื่อเพิ่มมูลค่าและความหลากหลายของสินค้า

การติดตามประเมินผลด้านรายได้และความเข้มแข็งของกลุ่มชุมชน ทุก 6 เดือน เพื่อปรับแผนการตลาดให้เหมาะสมกับความต้องการของตลาดออนไลน์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

การบูรณาการโครงการเข้ากับการเรียนการสอนและงานวิจัยของคณาจารย์และนักศึกษา เพื่อให้เกิดการเรียนรู้เชิงปฏิบัติจริง (Experiential & Service Learning) และขยายผลสู่พื้นที่อื่นในอนาคต

ปัญหา/อุปสรรค :
ข้อจำกัดด้านความรู้และทักษะทางเทคโนโลยีของชุมชน
สมาชิกกลุ่มผู้ผลิตส่วนใหญ่มีอายุค่อนข้างมาก ขาดความคุ้นเคยกับการใช้สื่อออนไลน์ การถ่ายภาพ การตัดต่อวิดีโอ และการบริหารเพจ ส่งผลให้การนำเสนอสินค้าออนไลน์ยังไม่สม่ำเสมอ

ขาดอุปกรณ์และเครื่องมือสนับสนุนที่เพียงพอ
ชุมชนมีอุปกรณ์พื้นฐานสำหรับการผลิต แต่ยังขาดเครื่องมือที่ช่วยเพิ่มคุณภาพและมาตรฐาน เช่น เครื่องซีลสุญญากาศ เครื่องอบแห้ง เครื่องชั่งมาตรฐาน รวมถึงอุปกรณ์สำหรับบันทึกภาพและทำคอนเทนต์ประชาสัมพันธ์

ข้อจำกัดด้านการขนส่งและโลจิสติกส์
เส้นทางการขนส่งในบางช่วงไม่สะดวก และมีต้นทุนค่าจัดส่งสูงเมื่อจำหน่ายผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ ทำให้ราคาขายแข่งขันได้ยาก

การจัดการภายในกลุ่มชุมชนยังไม่เป็นระบบ
การแบ่งบทบาทหน้าที่ การวางแผนการผลิต และการจัดทำบัญชีต้นทุนยังไม่เป็นรูปแบบมาตรฐาน ทำให้ติดตามผลกำไรและขาดทุนได้ยาก

ขาดงบประมาณสนับสนุนต่อเนื่อง
งบประมาณจากโครงการภายนอกมีระยะเวลาจำกัด ทำให้การดำเนินกิจกรรมหลังสิ้นสุดโครงการต้องอาศัยแรงสนับสนุนจากชุมชนเอง ซึ่งยังไม่เพียงพอ

การเข้าถึงตลาดและการสร้างการรับรู้ของผู้บริโภค
แม้ว่าชุมชนจะมีสินค้าที่มีคุณภาพ แต่ยังขาดการสร้างแบรนด์และการประชาสัมพันธ์อย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้ยังไม่เป็นที่รู้จักในวงกว้าง

แนวทางการปรับปรุง :
เสริมสร้างทักษะด้านเทคโนโลยีและการตลาดออนไลน์อย่างต่อเนื่อง
ควรจัดอบรมเพิ่มเติมเกี่ยวกับการใช้สื่อดิจิทัล เช่น การสร้างเนื้อหาประชาสัมพันธ์ การถ่ายภาพสินค้า การทำคลิปวิดีโอสั้น และการบริหารเพจ Facebook หรือร้านค้าออนไลน์ เพื่อให้สมาชิกชุมชนสามารถดำเนินงานได้ด้วยตนเองในระยะยาว

พัฒนาระบบบริหารจัดการภายในกลุ่มผลิตภัณฑ์ชุมชนให้มีมาตรฐาน
ควรกำหนดบทบาทหน้าที่ของสมาชิกให้ชัดเจน เช่น ฝ่ายผลิต ฝ่ายบัญชี ฝ่ายการตลาด รวมถึงการจัดทำบัญชีต้นทุนและบันทึกรายรับ–รายจ่าย เพื่อให้สามารถประเมินผลการดำเนินงานได้อย่างถูกต้อง

ส่งเสริมการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่และการยกระดับมาตรฐานสินค้า
ควรมีการวิจัยและทดลองพัฒนาเมนูหรือผลิตภัณฑ์ใหม่ร่วมกับนักศึกษาและคณาจารย์ รวมถึงยื่นขอมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) หรือ อย. เพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือและมูลค่าของสินค้า

พัฒนาแบรนด์และบรรจุภัณฑ์ให้โดดเด่นและเหมาะกับตลาดออนไลน์
ควรปรับดีไซน์ฉลากและบรรจุภัณฑ์ให้สะดุดตา มีข้อมูลชัดเจน และสะท้อนเอกลักษณ์ของชุมชน เพื่อดึงดูดผู้บริโภคกลุ่มใหม่ โดยอาจร่วมมือกับสาขาการออกแบบหรือการสื่อสารการตลาดของมหาวิทยาลัย

สร้างเครือข่ายความร่วมมือกับหน่วยงานภายนอก
ควรเชื่อมโยงกับสำนักงานพัฒนาชุมชน จังหวัด/อำเภอ หรือหน่วยงานภาคเอกชน เพื่อขอรับการสนับสนุนด้านงบประมาณ การอบรม และช่องทางจำหน่ายเพิ่มเติม เช่น ตลาด OTOP ออนไลน์ หรือแพลตฟอร์ม E–Marketplace

ติดตามและประเมินผลการดำเนินโครงการอย่างต่อเนื่อง
ควรจัดทำระบบติดตามผลร่วมกันระหว่างมหาวิทยาลัยกับชุมชน เพื่อตรวจสอบความก้าวหน้าและปรับแผนการดำเนินงานให้สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจและตลาดที่เปลี่ยนแปลง

ข้อเสนอแนะต่อมหาวิทยาลัย :
สนับสนุนงบประมาณต่อเนื่องสำหรับการพัฒนาชุมชนต้นแบบ
เพื่อให้การดำเนินโครงการเกิดความต่อเนื่องและสามารถขยายผลไปยังพื้นที่อื่น ควรมีงบประมาณสนับสนุนอย่างต่อเนื่องในรูปแบบ “โครงการต่อยอด” หรือ “โครงการบูรณาการกับรายวิชา/งานวิจัย”

ส่งเสริมการบูรณาการโครงการกับการเรียนการสอน
ควรผลักดันให้รายวิชาที่เกี่ยวข้อง เช่น การเงินธุรกิจ การตลาดดิจิทัล หรือการจัดการธุรกิจขนาดย่อม นำโครงการพัฒนา OTOP เป็นกรณีศึกษาหรือกิจกรรมเชิงปฏิบัติ เพื่อให้นักศึกษาได้เรียนรู้จากสถานการณ์จริง (Service Learning)

จัดตั้งศูนย์หรือหน่วยสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจชุมชนในระดับมหาวิทยาลัย
เพื่อเป็นศูนย์กลางในการประสานความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน และชุมชน รวมถึงให้คำปรึกษาด้านการผลิต การตลาด การออกแบบ และการเงินแก่ผู้ประกอบการในท้องถิ่น

สนับสนุนการพัฒนาศักยภาพบุคลากรและนักศึกษา
จัดอบรมเพิ่มเติมด้านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล การตลาดออนไลน์ และการสร้างนวัตกรรมผลิตภัณฑ์ เพื่อให้บุคลากรและนักศึกษาสามารถเป็นพี่เลี้ยงและที่ปรึกษาแก่ชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

สร้างระบบติดตามและประเมินผลโครงการร่วมกับชุมชน
เสนอให้มหาวิทยาลัยจัดตั้งระบบการติดตามผลหลังจบโครงการ เพื่อประเมินผลลัพธ์ด้านรายได้ การจ้างงาน และความเข้มแข็งของชุมชน รวมทั้งจัดทำฐานข้อมูลโครงการบริการวิชาการที่สามารถใช้ต่อยอดการวิจัยในอนาคต

ประชาสัมพันธ์ผลการดำเนินงานเชิงสังคมของมหาวิทยาลัย
มหาวิทยาลัยควรเผยแพร่ผลสำเร็จของโครงการผ่านสื่อประชาสัมพันธ์ เว็บไซต์ หรือกิจกรรมวิชาการ เพื่อสะท้อนบทบาทของสถาบันในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมท้องถิ่นอย่างยั่งยืน