โครงการยกระดับเศรษฐกิจชีวภาพชุมชนด้วยผักปลอดสารจากน้ำหมักจุลินทรีย์ชีวภาพ

ผู้รับผิดชอบ ให้ข้อมูล : อ.กีรติ ทองเนตร

ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย : พันธกิจสัมพันธ์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นอย่างสร้างสรรค

แหล่งงบประมาณ : งบประมาณแผ่นดิน

กลุ่มเป้าหมาย : ชุมชน

พื้นที่ดำเนินงาน : บ้านส่องเหนือ ตำบล ตลาด อำเภอ เมืองมหาสารคาม จังหวัด มหาสารคาม 44000

ระยะเวลาดำเนินงาน : 6 มกราคม 2568 – 6 พฤษภาคม 2568

วัตถุประสงค์โครงการ :
1. เพื่อพัฒนาองค์ความรู้เรื่องเศรษฐกิจชีวภาพและการปลูกผักผักปลอดสารแก่ชุมชน
2. เพื่อพัฒนาแปลงเกษตรเพื่อการปลูกผักปลอดสาร
3. เพื่อยกระดับเศรษฐกิจชีวภาพชุมชน

กิจกรรมหลัก :
ต้นน้ำ
1.1 พัฒนาสูตรน้ำหมักชีวภาพชุมชนเพื่อเผยแพร่และจัดจำหน่าย
1.2 ให้ความรู้เรื่องการเกษตรปลอดสารและการปลูกผักปลอดสาร
กลางน้ำ
2.1 สร้างแปลงเกษตรปลอดสารเพื่อเริ่มต้นการลด ละ เลิก การใช้สารเคมี
2.2 ติดตั้งระบบการให้น้ำอัตโนมัติ
ปลายน้ำ
สร้างตลาดขายของหน้าชุมชน วางแผนขยายไปยังร้านค้าหรือพื้นที่ใกล้เคียงและตลาดออนไลน์

จำนวนผู้เข้าร่วมโครงการ : 50 คน

งบประมาณที่ใช้ : 80,000 บาท

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น :
1. ผู้ประกอบการชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้น น้ำหมักชีวภาพมาตรฐานของชุมชน ร้อยละ 10
2. เกษตรกรตัวอย่างที่มุ่งสู่การเกษตรปลอดสารพิษ ชุมชนมีกลุ่มเกษตรกรที่ริเริ่มเข้าสู่เกษตรปลอดสารพิษ ด้วยการลด ละ เลิกการใช้สารเคมี เพื่อเตรียมเข้าสู่การทำมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชนและเกษตรอินทรีย์(GAP) ต่อไป คน 30
3. เกิดนวัตกรรมชุมชนตามแนวทางเศรษฐกิจ BCG ที่มีการนำมาใช้ประโยชน์อย่างเป็นรูปธรรม มีนวัตกรรมชุมชน นวัตกรรม 1
4. ความสุขมวลรวมของครัวเรือนที่เข้าร่วมโครงการ ดัชนีความสุขมวลรวม ร้อยละ 30

ผลกระทบต่อชุมชน/สังคม :
ด้านเศรษฐกิจ ชุมชนมีรายได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 10
ด้านสังคม เกิดการสร้างงานสร้างอาชีพในชุมชน มีการรวมกลุ่มกันของชุมชนสร้างความเข้มแข็งในชุมชน ดัชนีความสุขมวลรวม (GVH) เพิ่มขึ้นร้อยละ 30
ด้านการศึกษา นักศึกษาและชุมชนเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้จากการบูรณาการการเรียนการสอนสู่การบริการวิชาการ ส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิต
ด้านสิ่งแวดล้อม ผลิตภัณฑ์ชุมชนตามแบบ Bio Economy ที่ไม่มีสารเคมีและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม เป็นจุดเริ่มต้นของเกษตรกรที่จำนำไปสู่เกษตรปลอดสารพิษและเกษตรอินทรีย์

การมีส่วนร่วมของนักศึกษา/บุคลากร :
นักศึกษา จำนวน 15 คน ผ่านการอบรม วิศวกรสังคม และเข้าร่วมทุกกิจกรรมในโครงการ
บุคลากร จำนวน 5 คน ผ่านการอบรม วิศวกรสังคม และเข้าร่วมทุกกิจกรรมในโครงการ

ความต่อเนื่องของโครงการ :
เดิมโครงการยกระดับผลิตภัณฑ์บำรุงพืชและดินของชุมชนสู่การต่อยอดการขายเชิงพาณิชย์ด้วยการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัล ของชุมชนบ้านส่องเหนือ ตำบลตลาด อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม เป็นโครงการที่ส่งเสริมให้ชุมชนได้มีการสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ของชุมชนให้เกิดขึ้น จึงเกิดเป็นน้ำหมักชีวภาพที่มีจัดจำหน่ายภายในชุมชน 4 ชนิด คือ 1. น้ำหมักชีวภาพจุลินทรีย์สังเคราะห์แสง 2. น้ำหมักจุลินทรีย์อีเอ็ม น้ำหมักจุลินทรีย์นมสด และ 4. เปลือกไข่ ทั้งยังสามารถนำจุลินทรีย์มาหมักเป็นสารไล่แมลงแบบชีวภาพได้

จนมาถึงโครงการปัจจุบัน ได้มีการยกระดับเป็นผลิตภัณฑ์สูตรของชุมชนที่พัฒนาขึ้นเอง ทั้งยังต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์จุลินทรีย์อื่น ๆ ที่ต้องการใช้ในชุมชนเองได้
ตลอดจนได้ริเริ่มเป็นชุมชนที่ปลูกผักปลอดสารโดยไม่ใช้สารเคมี สร้างเป็นแปลงยกสูงจากพื้นที่มีระบบน้ำอัตโนมัติ ทั้งยังให้ความรู้เพื่อเป็นแนวทางเข้าสู่ชุมชนเกษตรอินทรีย์

ปัญหา/อุปสรรค :
เนื่องจากห้วงเวลาในการดำเนินโครงการอยู่ในหน้าร้อน ทำให้อากาศมีความร้อนสูง ต้องมีการจัดเตรียมพัดลมเพิ่มเติมให้กับชุมชนเพื่อคลายร้อน ทั้งยังมีพายุเข้าในบางวัน อากาศเปลี่ยนค่อนข้างเร็ว ทำให้ต้องมีการดูแลผู้เข้าร่วมโครงการไปพร้อมกับการจัดกิจกรรม

แนวทางการปรับปรุง :
ควรมีการเตรียมการเพิ่มขึ้นกับสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว

ข้อเสนอแนะต่อมหาวิทยาลัย :
เนื่องจากชุมชนชนนี้มีผู้ดำเนินโครงการในพื้นที่หลายหน่วยงาน เพราะเป็นชุมชนต้นแบบแล้ว จึงควรมีการคัดเลือกกิจกรรมที่หลากหลายลงพื้นที่อื่น ๆ ด้วย