โครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตและยกระดับเศรษฐกิจฐานราก คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์

ผู้รับผิดชอบ ให้ข้อมูล : ผศ.ดร.สิปปีย์ ชยานุสาสนี จันดอน

ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย : พันธกิจสัมพันธ์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นอย่างสร้างสรรค

แหล่งงบประมาณ : งบประมาณแผ่นดิน

กลุ่มเป้าหมาย : ชุมชน

พื้นที่ดำเนินงาน : อบต.วังแสง ตำบล วังแสง อำเภอ แกดำ จังหวัด มหาสารคาม 44190

ระยะเวลาดำเนินงาน : 1 ตุลาคม 3110 – 30 กันยายน 3111

วัตถุประสงค์โครงการ :
1.เพื่อศึกษาข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น พื้นที่ ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม อย่างมีส่วนร่วมกับชุมชน
2.เพื่อออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่นพื้นที่ ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม อย่างมีส่วนร่วมกับชุมชน
3.เพื่อการพัฒนาส่งเสริมการขายผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น พื้นที่ ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม

กิจกรรมหลัก :
กิจกรรมที่ 1 ศึกษาข้อมูลพื้นฐานเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชน
๑.๑ การศึกษาข้อมูลภาคทฤษฎี ดังนี้ 1) ศึกษางานเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง อาทิ วรรณกรรม ตำรา หนังสือ บทความวิชาการ ผลงานวิจัย และสื่อสิ่งพิมพ์ออนไลน์ ฯลฯ 2) การรวบรวมและเรียบเรียงข้อมูล 3) การตรวจสอบข้อมูลที่ได้มาอย่างลึกซึ้ง 4) การวิเคราะห์ข้อมูล (สกัดข้อมูล) 5) การสังเคราะห์และสรุปข้อมูล
1.2 การลงพื้นที่ภาคสนาม ดังนี้ 1) การจัดประชุมทีมคณะผู้รับผิดชอบโครงการ เพื่อวางแผนและทำความเข้าใจร่วมกัน 2) การจัดประชุมกับแกนนำในพื้นที่และหน่วยงานที่ร่วมดำเนินการ 3) ลงพื้นที่ดำเนินกิจกรรม เพื่อสำรวจและตรวจทานข้อมูลของชุมชน 4) การจัดทำเวทีประชาคมครั้งที่ 1 เพื่อชี้แจงวัตถุประสงค์ของโครงการกับกลุ่มเป้าหมายในชุมชน 5) กระบวนประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) กับกลุ่มเป้าหมาย 6) การรวบรวมข้อมูลและสรุปผลเบื้องต้น

กลางน้ำ
กิจกรรมที่ 2 การออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม อย่างมีส่วนร่วมกับชุมชน
1) ผู้ให้ข้อมูลหลัก/กลุ่มเป้าหมายในโครงการ
1) พระสงฆ์หรือกลุ่มปราชญ์ชาวบ้านผู้สูงอายุชุมชน ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม
2) ประชาชนและกลุ่มผู้ประกอบการของที่ระลึกฯต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม
3 ) กลุ่มผู้นำชุมชน/ผู้นำท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม
3.ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง ด้านการประเมินรูปแบบการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม
ได้แก่
3.1 ประชากร ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านศิลปวัฒนธรรมจังหวัดมหาสารคาม
3.2 กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านศิลปวัฒนธรรม จังหวัดมหาสารคาม จำนวน 3 ท่าน
4 เครื่องมือในการดำเนินโครงการ
ผู้จัดโครงการได้ใช้กรอบแนวคิดเพื่อออกแบบและการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม อย่างมีส่วนร่วมกับชุมชน ผู้ดำเนินกิจกรรมใช้กรอบแนวความคิดภายใต้กระบวนการออกแบบผลิตภัณฑ์ ของ (จตุรงค์ เลาหะเพ็ญแสง, 2558 : 105-107) ประกอบไปด้วย
(1) ขั้นตอนการพัฒนาแนวคิดผลิตภัณฑ์ใหม่ (Product concept)
(2) ขั้นตอนการศึกษาความเป็นไปได้ (Feasibility study)
(3) ขั้นตอนการออกแบบเบื้องต้น (Preliminary study)
(4) ขั้นตอนการสร้างต้นแบบ (Build prototypes)
ผู้จัดโครงการได้คำนึงถึงหลัก การออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เป็นเกณฑ์ในการกำหนดคุณสมบัติของผลิตภัณฑ์ (Evaluate the design) และต้องสอดคล้องในด้านวัฒนธรรม ดังนี้
(1) ความเหมาะสมเชิงวัฒนธรรม
(2) ความสวยงาม (Aesthetics)
(3) วัสดุและการผลิต (Materials and Production)
เครื่องมือในจัดโครงการ(วิจัย)ครั้งนี้ประกอบด้วย แบบสนทนากลุ่มทิศทางในการออกแบบและพัฒนาการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคามอย่างมีส่วนร่วมกับชุมชน และ 2) แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและแบบสังเกตการปฏิบัติการแปรรูปการออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม ตั้งแต่ชั้นตอน ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ ที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชนนวัตกรรมบนอัตลักษณ์เฉพาะถิ่นของจังหวัดมหาสารคาม
5) การเก็บรวบรวมข้อมูล
ผู้วิจัยได้เก็บรวบรวมข้อมูลด้วย 1) การจัดสนทนากลุ่ม และ 2) การสัมภาษณ์เจาะลึก (In-depth Interview) การสังเกต และการปฏิบัติการแปรรูปผลิตภัณฑ์
6) การวิเคราะห์ข้อมูล การจัดหมวดหมู่เนื้อหาโดยจัดแยกประเภทตามวัตถุประสงค์การโครงการ ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) เพื่อสร้างข้อสรุป
กิจกรรมที่ 3 ส่งเสริมการขายผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม
-การเพิ่มช่องทางส่งเสริม การขายแบบเจาะกลุ่ม ผู้บริโภคด้วยแฟนเพจ
-การเพิ่มช่องทางส่งเสริม การขายแบบเจาะกลุ่ม ผู้บริโภคด้วยไลน์แอด

ปลายน้ำ
กิจกรรมที่ ๔ กิจกรรมถอดบทเรียนโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตและยกระดับเศรษฐกิจฐานรากคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์:การพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกจากทุนทางวัฒนธรรมชุมชนของคนในท้องถิ่น ต.วังแสง อ.แกดำ จ.มหาสารคาม และตีพิมพ์และเผยแพร่งานวิจัย TCI 2

จำนวนผู้เข้าร่วมโครงการ : 100 คน

งบประมาณที่ใช้ : 250,000 บาท

ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น :
1. การศึกษาข้อมูลบริบทพื้นที่และทุนทางวัฒนธรรมชุมชน
ผู้รับผิดชอบโครงการและคณะทำงานได้ลงพื้นที่สำรวจข้อมูลเกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่น ประเพณี วัฒนธรรม และวิถีชีวิตของชุมชนตำบลวังแสง พบว่ามีทุนทางวัฒนธรรมที่หลากหลายและโดดเด่น เช่น งานจักสาน ผ้าทอมือ ลวดลายพื้นถิ่น และภูมิปัญญาด้านอาหารท้องถิ่น ซึ่งสามารถนำมาต่อยอดเชิงสร้างสรรค์ได้
2. กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน
ได้มีการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ (workshop) เพื่อให้ชุมชนได้มีส่วนร่วมในการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและนำเสนอแนวคิดในการออกแบบผลิตภัณฑ์ โดยกระบวนการดังกล่าวช่วยสร้างความตระหนักถึงคุณค่าของทุนวัฒนธรรมและสร้างความเป็นเจ้าของร่วมของชุมชน
3. การออกแบบและพัฒนาผลิตภัณฑ์
โครงการสามารถพัฒนาผลิตภัณฑ์ของที่ระลึกที่สะท้อนอัตลักษณ์ชุมชนได้หลายรูปแบบ ทั้งของใช้ ของตกแต่ง และของฝากที่มีความคิดสร้างสรรค์ ผสมผสานภูมิปัญญาดั้งเดิมกับการออกแบบร่วมสมัย เพื่อให้ตอบโจทย์ตลาดและสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มได้
4. การเสริมสร้างองค์ความรู้และศักยภาพของชุมชน
ชุมชนได้รับความรู้ด้านการออกแบบผลิตภัณฑ์ การบรรจุภัณฑ์ การตลาดเบื้องต้น และการสร้างแบรนด์ ส่งผลให้ชุมชนมีศักยภาพในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ต่อยอดได้อย่างยั่งยืน
5. ผลลัพธ์เชิงเศรษฐกิจและสังคม
ผลการดำเนินโครงการก่อให้เกิดผลิตภัณฑ์ใหม่จากทุนทางวัฒนธรรมที่สามารถสร้างรายได้เสริมแก่คนในชุมชน อีกทั้งยังช่วยสร้างความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาท้องถิ่น และเป็นการเผยแพร่อัตลักษณ์ของชุมชนตำบลวังแสงสู่วงกว้าง
โดยสรุป โครงการประสบความสำเร็จทั้งในด้านการอนุรักษ์และต่อยอดทุนทางวัฒนธรรม การสร้างมูลค่าเพิ่มทางเศรษฐกิจ และการยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน อีกทั้งยังสามารถนำไปเป็นต้นแบบในการพัฒนาผลิตภัณฑ์จากทุนวัฒนธรรมของพื้นที่อื่น ๆ ต่อไปได้

ผลกระทบต่อชุมชน/สังคม :
ผลการดำเนินโครงการก่อให้เกิดผลิตภัณฑ์ใหม่จากทุนทางวัฒนธรรมที่สามารถสร้างรายได้เสริมแก่คนในชุมชน อีกทั้งยังช่วยสร้างความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาท้องถิ่น และเป็นการเผยแพร่อัตลักษณ์ของชุมชนตำบลวังแสงสู่วงกว้าง

การมีส่วนร่วมของนักศึกษา/บุคลากร :
• เป็นแหล่งเรียนรู้เชิงปฏิบัติให้แก่นักศึกษาและบุคลากรในการทำงานกับชุมชนจริง
• พัฒนาองค์ความรู้และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาทุนทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจฐานราก

ความต่อเนื่องของโครงการ :
o ควรมีการจัดโครงการอย่างต่อเนื่อง เพื่อพัฒนาความรู้และทักษะเชิงลึกมากยิ่งขึ้น
o ควรสนับสนุนด้านงบประมาณและช่องทางการตลาดเพิ่มเติม โดยเฉพาะตลาดออนไลน์และเครือข่ายความร่วมมือกับหน่วยงานภายนอก

ปัญหา/อุปสรรค :
-

แนวทางการปรับปรุง :
-

ข้อเสนอแนะต่อมหาวิทยาลัย :
1. การจัดโครงการอย่างต่อเนื่อง
ควรมีการจัดกิจกรรมพัฒนาและอบรมเชิงปฏิบัติการอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ชุมชนสามารถพัฒนาทักษะการออกแบบ ผลิต และการตลาดของผลิตภัณฑ์ได้อย่างต่อเนื่องและลึกซึ้งยิ่งขึ้น
2. การสนับสนุนด้านการตลาดและช่องทางจำหน่าย
ควรสนับสนุนชุมชนในการเข้าถึงตลาดทั้งภายในและภายนอกพื้นที่ เช่น การจัดจำหน่ายผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์ การสร้างเครือข่ายกับร้านค้าหรือผู้ประกอบการ และการเข้าร่วมงานแสดงสินค้า
3. การพัฒนาผลิตภัณฑ์และบรรจุภัณฑ์ให้มีมาตรฐาน
ควรพัฒนารูปแบบและบรรจุภัณฑ์ให้มีความทันสมัย มีคุณภาพ และสะท้อนเอกลักษณ์ของชุมชน เพื่อสร้างความแตกต่างและเพิ่มมูลค่าของผลิตภัณฑ์
4. การบูรณาการกับงานวิจัยและการเรียนการสอน
ควรต่อยอดข้อมูลและประสบการณ์จากโครงการไปสู่งานวิจัยเชิงวิชาการ และบูรณาการเข้ากับรายวิชาในมหาวิทยาลัย เพื่อสร้างองค์ความรู้และพัฒนาทักษะนักศึกษาไปพร้อมกัน
5. การอนุรักษ์และเผยแพร่ทุนวัฒนธรรม
ควรส่งเสริมให้ชุมชนมีความตระหนักและมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ภูมิปัญญาและวัฒนธรรมท้องถิ่นควบคู่กับการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เพื่อให้เกิดความยั่งยืนทั้งในมิติวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ
6. การสร้างเครือข่ายความร่วมมือ
แนะนำให้สร้างความร่วมมือระหว่างชุมชน มหาวิทยาลัย หน่วยงานรัฐ และเอกชน