Student Skill Development Project for One Program–One Community/School through the Social Engineering Process, the Faculty of Engineering

ผู้รับผิดชอบ ให้ข้อมูล : ผศ.ดร.พิชญ์นันท์ รักษาวงศ์

ความสอดคล้องกับยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย : พันธกิจสัมพันธ์เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นอย่างสร้างสรรค

แหล่งงบประมาณ : งบประมาณแผ่นดิน

กลุ่มเป้าหมาย : หน่วยงานภายนอก

Project Implementation Area : มหาสารคาม กาฬสินธุ์ ตำบล Sahatsakhan อำเภอ Sahatsakhan จังหวัด Kalasin 46140

Project Duration: February 1, 2568 – September 30, 2568

Objectives :
1 เพื่อเพิ่มการพัฒนาทักษะ Soft Skills ด้วยกระบวนการวิศวกรสังคม สำหรับอาจารย์ บุคลากร และนักศึกษาทุกชั้นปี
2 เพื่อยกระดับกลไกการพัฒนานักศึกษาวิศวกรสังคมให้มีบทบาท และมีส่วนสำคัญในการพัฒนาสังคมชุมชนท้องถิ่น
3 เพื่อพัฒนานักศึกษาให้มีทักษะการคิดวิเคราะห์เชิงเหตุและผล ทักษะการสื่อสาร ทักษะการทำงานร่วมกับผู้อื่นโดยปราศจากข้อขัดแย้ง และทักษะการสร้างนวัตกรรมในการแก้ปัญหาชุมชนและท้องถิ่น
4 เพื่อพัฒนาบุคลากรของมหาวิทยาลัยให้มีทักษะการเป็นที่ปรึกษาวิศวกรสังคมด้วยเทคนิค Coach & Facilitator

Activities :
โครงการยกระดับนวัตกรรมชุมชนด้วยกระบวนการวิศวกรสังคม
1) โครงการย่อย 1 สาขาเทคโนโลยีไฟฟ้า โรงเรียนเทศบาลศรีสวัสดิ์วิทยา
2) โครงการย่อย 2 สาขาเทคโนโลยีอุตสาหกรรมการผลิต โรงเรียนบ้านหนองคลองหัวคัว ตำบลกุดรัง อำเภอกุดรัง
3) โครงการย่อย 3 สาขาวิศวกรรมพลังงานและสิ่งแวดล้อม โรงเรียนสหัสขันธ์ศึกษา อำเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
4) โครงการย่อย 4 สาขาการจัดการงานช่างและผังเมือง โรงเรียนบ้านโพนสว่าง อำเภอแกดำ จังหวัดมหาสารคาม
5) โครงการย่อย 5 สาขาวิศวกรรมการจัดการ โรงเรียนบ้านหนองหญ้าปล้อง อำเภอบรบือ
6) โครงการย่อย 6 สาขาวิศวกรรมทรัพยากรน้ำและนวัตกรรมสารสนเทศ ชุมชนบ้านโขงใหญ่ หมู่ 12 ตำบลบลมะค่า อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม
7) โครงการย่อย 7 สาขาวิศวกรรมบริหารงานก่อสร้าง โรงเรียนสหัสขันธ์ศึกษา อำเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
8) โครงการย่อย 8 สาขาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ โรงเรียนท่าขอนยางพิทยาคม
9) โครงการย่อย 9 การอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การพัฒนาทักษะ Soft Skill ด้วยกระบวนการวิศวกรสังคม สำหรับนักศึกษาทุกชั้นปี
10) โครงการย่อย 10 การอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การพัฒนาหลักสูตร Coach & Facilitator สำหรับอาจารย์และบุคลากร
11) โครงการย่อย 11 การติดตามประเมินผลการดำเนินโครงการพัฒนาทักษะนักศึกษา 1 หลักสูตร ต่อ 1 ชุมชน/โรงเรียน โดยใช้กระบวนการวิศวกรสังคม

Number of project participants: 935 people

Project Budget: 520,500 Baht

Results :
- โครงการส่งเสริมการพัฒนา ทักษะด้านอารมณ์และสังคม (Soft Skills) ของนักศึกษา ผ่านกระบวนการลงมือปฏิบัติจริง อาทิ การคิดวิเคราะห์เชิงเหตุผล (critical thinking), การทำงานเป็นทีม (collaboration), การสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ (communication), และการสร้างนวัตกรรมเพื่อชุมชน (creative problem-solving)
- นักศึกษาได้รับประสบการณ์ตรงในชุมชน เกิดการเรียนรู้แบบ experiential learning ซึ่งสอดคล้องกับแนวทางการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21
- อาจารย์และบุคลากรได้รับการพัฒนาบทบาทใหม่ในฐานะ ที่ปรึกษาและผู้อำนวยความสะดวกในการเรียนรู้ (Coach & Facilitator) ส่งผลให้กระบวนการเรียนการสอนมีความทันสมัย ยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลางมากขึ้น
- พัฒนารูปแบบการทำงานแบบ Service Learning ซึ่งเป็นการเรียนรู้ควบคู่การบริการสังคมอย่างมีเป้าหมาย

Results society :
- ชุมชนได้รับการถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านวิศวกรรมและนวัตกรรมจากสถาบันอุดมศึกษา เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมของตนเอง
- การฝึกอบรมให้บุคลากรมีความสามารถในบทบาท Facilitator ช่วยให้เกิดการสืบทอดและพัฒนากิจกรรมโดยไม่ต้องพึ่งพาบุคคลเฉพาะกลุ่ม
- โครงการนี้สามารถยกระดับเป็น Living Lab หรือห้องเรียนจริงในพื้นที่ชุมชนที่มีการพัฒนาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง
- เกิดการแลกเปลี่ยนระหว่าง “ความรู้ทางวิชาการ” กับ “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” ส่งผลให้เกิดความร่วมมือแบบมีส่วนร่วม (participatory collaboration)
- ช่วยเสริมสร้างศักยภาพของชุมชน โดยเฉพาะชุมชนเป้าหมาย เช่น กลุ่มทอผ้า หรือโรงเรียนมิตรภาพในอำเภอแกดำ ให้สามารถพึ่งพาตนเองได้ในระยะยาว
- เป็นการขยายบทบาทของมหาวิทยาลัยในการเป็นกลไกขับเคลื่อนสังคม (University as a Social Change Agent)

Participation :
- นักศึกษาเข้าร่วมกิจกรรมตั้งแต่การวิเคราะห์ปัญหา การออกแบบแนวทางแก้ไข และการดำเนินโครงการจริง โดยใช้กระบวนการ “วิศวกรสังคม” (Social Engineering Process)
- บุคลากรและอาจารย์มีบทบาทสำคัญในการโค้ชและอำนวยความสะดวกทางความคิด ส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง
- การจัดกิจกรรมทั้ง 2 กิจกรรม (การเตรียมความพร้อม และการอบรมการออกแบบเชิงวิศวกรรม) ช่วยเสริมความเข้าใจเชิงลึกทั้งทางทฤษฎีและปฏิบัติ
- เกิดความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นระหว่างมหาวิทยาลัยกับชุมชน เป็นความร่วมมือแบบ academic-community partnership

Project continuity :
- โครงการมีศักยภาพในการขยายผลและพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยสามารถเป็นต้นแบบของ “หลักสูตรที่ขับเคลื่อนด้วยชุมชน” (community-based curriculum)
- มีความสอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์ของมหาวิทยาลัยด้านการบริการวิชาการและการมีส่วนร่วมในการพัฒนาท้องถิ่น
- การฝึกอบรมให้บุคลากรมีความสามารถในบทบาท Facilitator ช่วยให้เกิดการสืบทอดและพัฒนากิจกรรมโดยไม่ต้องพึ่งพาบุคคลเฉพาะกลุ่ม
- โครงการนี้สามารถยกระดับเป็น Living Lab หรือห้องเรียนจริงในพื้นที่ชุมชนที่มีการพัฒนาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง

Problems obstacles :
1.1 ข้อจำกัดด้านเวลาในการดำเนินโครงการ
นักศึกษาและอาจารย์มีภาระงานด้านการเรียนการสอนและกิจกรรมอื่นที่เกี่ยวข้อง ทำให้เวลาในการดำเนินงานภาคสนามร่วมกับชุมชนมีความจำกัด ไม่เอื้อต่อการทำงานอย่างต่อเนื่อง

1.2 การขาดความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกระบวนการวิศวกรสังคม
ทั้งในกลุ่มนักศึกษาและบุคลากร ยังมีความเข้าใจไม่ตรงกันหรือไม่ลึกซึ้งเกี่ยวกับแนวคิดและกระบวนการวิศวกรสังคม ซึ่งส่งผลต่อการวางแผนและการดำเนินงานให้มีประสิทธิภาพ

1.3 ข้อจำกัดด้านงบประมาณและทรัพยากรสนับสนุน
งบประมาณในการดำเนินโครงการมีจำกัด ไม่สามารถรองรับกิจกรรมในระดับลึก เช่น การลงพื้นที่ต่อเนื่อง การพัฒนานวัตกรรมที่ต้นทุนสูง หรือการจัดกิจกรรมร่วมกับชุมชนในระยะยาว

1.4 การมีส่วนร่วมของชุมชนในบางพื้นที่ยังไม่เข้มแข็ง
ชุมชนบางแห่งยังไม่สามารถมีส่วนร่วมอย่างเต็มที่ในการออกแบบหรือดำเนินกิจกรรมร่วมกับนักศึกษา อันเนื่องมาจากข้อจำกัดด้านเวลา ความเข้าใจ และบริบททางสังคมของแต่ละชุมชน

Improvement :
2.1 วางแผนระยะเวลาการดำเนินงานให้สอดคล้องกับปฏิทินการศึกษาควรกำหนดช่วงเวลาเฉพาะสำหรับการดำเนินโครงการ โดยบูรณาการเข้ากับรายวิชาในหลักสูตร หรือช่วงฝึกประสบการณ์วิชาชีพ เพื่อให้นักศึกษาสามารถดำเนินงานได้อย่างต่อเนื่อง

2.2 จัดอบรมและพัฒนาความรู้เกี่ยวกับกระบวนการวิศวกรสังคม
จัดกิจกรรมเตรียมความพร้อมให้แก่นักศึกษาและบุคลากรอย่างเป็นระบบ เช่น การอบรมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) การเรียนรู้แบบกรณีศึกษา หรือการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับรุ่นพี่

2.3 เสนอจัดสรรงบประมาณเฉพาะกิจเพื่อโครงการรูปแบบนี้
สนับสนุนงบประมาณจากกองทุนพัฒนานักศึกษา หรือเชื่อมต่อแหล่งทุนภายนอก เช่น กองทุนพัฒนาท้องถิ่น CSR ภาคเอกชน เพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นในการจัดกิจกรรม

2.4 สร้างความร่วมมืออย่างยั่งยืนกับชุมชน
ควรมีการสร้างความเข้าใจร่วมกันกับชุมชนตั้งแต่เริ่มต้น พร้อมตั้งคณะกรรมการร่วมระหว่างมหาวิทยาลัยกับชุมชน เพื่อสร้างความต่อเนื่องและยั่งยืนของโครงการ

Suggestions :
3.1 ผลักดันให้โครงการวิศวกรสังคมเป็นกลไกเชิงนโยบายระดับคณะ/มหาวิทยาลัย
ควรมีนโยบายที่ชัดเจนในการสนับสนุนให้แต่ละคณะมีโครงการ “1 หลักสูตร 1 ชุมชน” อย่างเป็นระบบ และบูรณาการกับการเรียนการสอนอย่างจริงจัง

3.2 สนับสนุนการพัฒนาศักยภาพบุคลากรด้าน Soft Skills Coaching
ส่งเสริมให้บุคลากรทุกระดับได้รับการอบรมในด้านการเป็น Facilitator และ Coach เพื่อให้สามารถดำเนินงานกับนักศึกษาและชุมชนได้อย่างมีประสิทธิภาพ

3.3 สร้างระบบติดตามและประเมินผลโครงการในระยะยาวจัดให้มีระบบประเมินผลกระทบของโครงการทั้งในมิตินักศึกษา ชุมชน และมหาวิทยาลัย พร้อมใช้ผลประเมินเพื่อปรับปรุงและพัฒนาโครงการรุ่นต่อไป

3.4 พัฒนาเครือข่ายความร่วมมือกับภาคีภายนอก
ส่งเสริมการสร้างความร่วมมือกับหน่วยงานภาครัฐ เอกชน และองค์กรชุมชน เพื่อให้โครงการมีแหล่งสนับสนุนที่หลากหลาย และสามารถขยายผลได้อย่างยั่งยืน